Nabestaanden

11 Jun, 2018

Door: Anna Kruyswijk-van der Heijden

Mijn moeder overleed een jaar of tien geleden op 87-jarige leeftijd; mijn vader was al vele jaren eerder overleden aan een hartstilstand. Toen mijn moeder haar laatste adem had uitgeblazen, werd de huisarts geroepen. Hij luisterde naar hart en longen en controleerde haar pupilreflexen: mijn moeder was inderdaad overleden en voelde al een beetje koud aan. Zo werden wij, haar kinderen, van ‘bij’-bestaanden tot ‘na’-bestaanden.

Tot voor kort was men het erover eens dat dood betekende: de afwezigheid van bewustzijn, bloedsomloop en ademhaling, waarbij deze niet meer op gang gebracht kunnen worden (door onherstelbare hersenschade als gevolg van onvoldoende doorbloeding (ischemie)).
Pogingen om succesvol en zonder blijvende schade bloedsomloop en ademhaling weer op gang en bewustzijn terug te brengen, zijn aan tijd gebonden: hoe korter deze tijd, hoe succesvoller. Na langere tijd neemt de kans op blijvende schade toe.
Sinds we het tijdperk van orgaantransplantatie en -donatie zijn ingegaan, is er een tweede definitie van dood gekomen, namelijk die van hersendood. Men maakt bij donatie onderscheid tussen weefseldonatie en orgaandonatie.¹ In het eerste geval gaat het om bijvoorbeeld huid en cornea. Orgaandonatie betreft hart, longen, lever, nieren, dunne darm en pancreas. Aangezien voor orgaantransplantatie een goede doorbloeding essentieel is en men schade aan organen door zuurstofgebrek wil voorkomen, wordt er onderscheid gemaakt tussen circulatiedood (na een hartstilstand) en hersendood. In het eerste geval kan de circulatie niet meer op gang gebracht worden en treedt ischemie in. In het laatste geval wordt de circulatie direct na het intreden van de hersendood door middel van beademing voortgezet. Voordat tot het wegnemen van organen kan worden overgegaan, wordt er een zorgvuldig protocol gevolgd waarmee aangetoond wordt dat er inderdaad geen hersenfuncties meetbaar zijn. De patiënt wordt vervolgens officieel doodverklaard. Daarna wordt de procedure gestart voor het operatief wegnemen van organen.²

1. www.transplantatiestichting.nl
2. Modelprotocol postmortale orgaan- en weefseldonatie
3. Prabhavananda S. The Upanishads. The New American Library of World Literature, 1957
4. Lommel van P. et al. Near-death experience in survivors of cardiac arrest: a prospective study in the Netherlands. The Lancet 2002;358(9298):2039-45
5. Cassol H. et al. Qualitative thematic analysis of the phenomenology of near-death experiences. PLoSOne 2018;13(2): e0193001.
6. Lommel van P. Eindeloos bewustzijn, een wetenschappelijke visie op Bijna-dood ervaring. Ten Have, 23^e druk, 2017