Borstzorg in de lactatieperiode
18 Aug, 2025
Door Roseline Kustner
Borstvoeden is voor veel vrouwen een zware taak. Lacteren doet een flink nutritioneel beroep op het lichaam, kost veel energie en gaat helaas regelmatig gepaard met klachten zoals spruw, stuwing en beginnende borstontsteking. Gelukkig zijn er een aantal traditionele veilige therapeutische interventies voor het verzorgen van de borsten tijdens de lactatieperiode.
Bosbessensap bij spruw
Een infectie van de mondholte met Candida spp. (spruw) komt bij zuigelingen regelmatig voor. Een vriendelijker alternatief voor het regulier standaard toegepaste nystatine is bosbessensap. Vers bosbessensap heeft adstringerende, antiseptische, anti-inflammatoire en wondgenezende eigenschappen1 die met name in de mond goed tot hun recht komen. Het is veilig voor zuigelingen bij lokaal gebruik. Laat de ouders het sap zesmaal daags na een voeding op de slijmvliezen van het mondje aanbrengen met een grondig schone vinger. Tevens na iedere voeding aanbrengen op de tepels. Deze methode combineert goed met probiotica en eventueel zilverspray op de tepels na het voeden. Vries een fles bosbessensap in als ijsblokjes.
Koolbladeren bij stuwing
Het aanbrengen van gekneusde schone koolbladeren (Brassica oleracea) op de borsten is een oeroude volksremedie om de melkstroom te versoepelen en stuwing te voorkomen.4 Bijna alle soorten kool kunnen hiervoor gebruikt worden, maar rode kool heeft de voorkeur.4 Energetisch gezien heeft kool verwarmende, stimulerende effecten die goed passen bij wat Matthew Wood de 'depressed tissue state' noemt: een weefseltoestand van onderfunctie, stase en verminderde circulatie.4,7 Paradoxaal genoeg is (beginnende) melkstuwing juist te beschouwen als een energetische toestand van volte en (meestal) warmte, en worden koolbladeren dan ook juist gekoeld toegepast in de Nederlandse lactatiekundige zorg.2 Bewijs voor de effectiviteit is op z’n best zeer zwak, waardoor het onduidelijk is wat verantwoordelijk is voor het verlichtende effect: de kool zelf of de koude kool als koelend medium?5,6 Wat het antwoord ook is, deze traditionele methode is veilig, kan verlichting brengen en geeft geen verergering van de klachten.5,6
Lecithine ter preventie van stuwing
Lecithine is een mengsel van fosfolipiden dat voorkomt in eierdooiers, soja, vis en orgaanvlees. Lecithine is ook rijk aan onverzadigde vetzuren.3 Geïsoleerd lecithine als voedingssupplement is meestal afkomstig uit zonnebloem of soja. Het heeft een emulgerend effect en verlaagt de viscositeit van de moedermelk, waarmee het mogelijk een preventief effect heeft op het ontstaan van stuwing.2 Deze effecten treden op bij inname van driemaal daags 1200 mg, wat veilig is voor de zuigeling.2
Echinacea bij beginnende borstontsteking
Rode zonnehoed (Echinacea purpurea/angustifolia/pallida) is een geliefd traditioneel middel voor de weerstand, met een stevige evidence base om haar weerstandsverhogende, immuunmodulerende en -stimulerende, antiseptische en anti-inflammatoire effecten mee te onderbouwen.1,8 Echinacea stimuleert de niet-specifieke afweer en kan daarom worden toegepast als adjuvans bij alle bacteriële, virale en schimmelinfecties, zo ook bij (infectieuze) mastitis.1
Echinacea is veilig bij kortdurend gebruik tijdens het eerste trimester van de zwangerschap.8,9 Zoals bij het overgrote deel van de kruiden is er onvoldoende bewijs om de veiligheid tijdens de lactatieperiode te onderbouwen, waardoor het gebruik van kruiden tijdens de borstvoeding structureel wordt ontraden. In het geval van echinacea bij (beginnende) mastitis is dit echter een gemiste kans, omdat dit relatief veilige kruid de noodzaak tot het inzetten van antibiotica kan uitstellen of voorkómen. Voorzichtige evidence laat bovendien zien dat echinacea vermoedelijk veilig is tijdens het borstvoeden.9 Adviseer daarom kortdurend (zeven dagen) lage doses (bijvoorbeeld driemaal daags vijftien druppels moedertinctuur van zowel wortel als kruid).1
Bronvermelding
1. Geert Verhelst. Groot Handboek Geneeskrachtige Planten. BVBA Mannavita, 2006.
2. Mastitisspectrum Werkdocument. Vereniging van Lactatiekundigen Nederland. Te vinden op: www.nvlborstvoeding.nl/Mastitisspectrum-Werkdocument-NVL-compleet opgeroepen dd 3-4-2025.
3. Professional monograph on Lecithin. Natural Medicines Database, opgeroepen dd 3-4-2025.
4. Wood M. The Earthwise herbal volume 1. A Complete Guide to Old World Medicinal Plants. North Atlantic Books, 2008.
5. Zakarija-Grkovic I, Stewart F. Treatments for breast engorgement during lactation. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Sep 18;9(9):CD006946.
6. Drugs and Lactation Database (LactMed®) [Internet]. Bethesda (MD): National Institute of Child Health and Human Development; 2006–. Cabbage. 2024 Apr 15.
7. Wood M. The Practice of Traditional Western Herbalism. North Atlantic Books, 2004.
8. Professional monograph on Echinacea. Natural Medicines Database, opgeroepen dd 3-4-2025
9. Perri D, Dugoua JJ, Mills E, Koren G. Safety and efficacy of echinacea (Echinacea angustafolia, e. purpurea and e. pallida) during pregnancy and lactation. Can J Clin Pharmacol. 2006 Fall;13(3):e262-7.