Het effect van vasten op het migrerende motorcomplex
16 Oct, 2025
Door Dennis Zeilstra
Vasten wordt al millennia in vele culturen en religies toegepast.1 In traditionele geneeswijzen wordt vasten gezien als manier om het spijsverteringssysteem rust te geven en te ontgiften. In religieuze tradities staat het bekend als middel tot bezinning, zelfdiscipline en het versterken van de band met het goddelijke. Pas enkele decennia is bekend hoe groot de rol van het darmmicrobioom en in het bijzonder vasten voor onze gezondheid is. In dit artikel schets ik hoe de traditionele visie op vasten aansluit bij de moderne kennis hierover in relatie tot het microbioom en het migrerende motorcomplex in de darm.
Vasten is een volkomen normaal verschijnsel in de natuur en is vaak verbonden aan de periodiciteit van leefomstandigheden, zoals slaap (dag/nacht), winterslaap of seizoenen van schaarste. Zowel mensen als vele dieren passen vasten toe, denk aan een beer in winterslaap.1 In feite is de fysiologie van veel organismen, de mens incluis, er niet op afgestemd om continue gevoed te worden. Sterker, zonder een groot aantal regelmechanismen zou de inname van voeding dodelijk zijn, omdat eten een verstoring van de homeostase is.2 Er zijn krachtige regelsystemen nodig om te voorkomen dat bijvoorbeeld de bloedsuikerspiegel buiten de nauwe gezonde bandbreedte komt.
Vasten heeft een belangrijke invloed op het zogenaamde migrerende motorcomplex (MMC). Dit betreft een cyclische motiliteitspatroon in de maag en dunne darm.3 Het activiteit van het MMC bestaat uit vier fases. In de eerste fase zijn contracties in het maagdarmstelsel afwezig. De tweede fase bestaat uit willekeurige contracties, die in de derde fase in heftigheid toenemen. In fase vier doven de contracties snel uit. Fase drie is de belangrijkste fase waarin de contracties ritmisch zijn en van boven naar beneden bewegen door het maagdarmstelsel. Startend in de slokdarm of maag, planten ze zich voort richting dikke darm, waarbij ook galzuur, spijsverteringsenzymen, bicarbonaat en andere spijsverteringsstoffen uitgescheiden worden. Het resultaat is dat alle betrokken organen schoongeveegd worden. De hele MMC-cyclus duurt ruim twee uur en kan worden gezien als een huishoudelijke taak van ons spijsverteringsstelsel.
Lees het gehele artikel vanaf pagina 42 in OrthoFyto 5/25.
Wilt u het gehele artikel als pdf-bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.
Bronvermelding:
1. Visioli F, Mucignat-Caretta C, Anile F, Panaite SA. Traditional and Medical Applications of Fasting. Nutrients. 2022 Jan 19;14(3):433.
2. Woods SC. The eating paradox: How we tolerate food. Psychological Review. 1991;98(4):488–505.
3. Deloose E, Janssen P, Depoortere I, Tack J. The migrating motor complex: control mechanisms and its role in health and disease. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2012 May;9(5):271–85.
4. Boeckxstaens G, Camilleri M, Sifrim D, Houghton LA, Elsenbruch S, Lindberg G, et al. Fundamentals of Neurogastroenterology: Physiology/Motility – Sensation. Gastroenterology. 2016 May;150(6):1292-1304.e2.
5. Pimentel M, Morales W, Pokkunuri V, Brikos C, Kim SM, et al. Autoimmunity Links Vinculin to the Pathophysiology of Chronic Functional Bowel Changes Following Campylobacter jejuni Infection in a Rat Model. Dig Dis Sci. 2015 May;60(5):1195–205.
6. Pimentel M, Soffer EE, Chow EJ, Kong Y, Lin HC. Lower frequency of MMC is found in IBS subjects with abnormal lactulose breath test, suggesting bacterial overgrowth. Dig Dis Sci. 2002 Dec;47(12):2639–43.
7. Abdallah H, Khalil M, Farella I, JohnBritto JS, Lanza E, et al. Ramadan intermittent fasting reduces visceral fat and improves gastrointestinal motility. Eur J Clin Invest. 2023 Sep;53(9):e14029.
8. Kanazawa M, Fukudo S. Effects of fasting therapy on irritable bowel syndrome. Int J Behav Med. 2006;13(3):214–20.
9. Álvarez J, Fernández Real JM, Guarner F, Gueimonde M, Rodríguez JM, et al. Gut microbes and health. Gastroenterol Hepatol. 2021 Aug 1;44(7):519–35.
10. Mousavi SN, Rayyani E, Heshmati J, Tavasolian R, Rahimlou M. Effects of Ramadan and Non-ramadan Intermittent Fasting on Gut Microbiome. Front Nutr. 2022 Mar 22;9:860575.
11. Tuganbaev T, Honda K. Non-zero-sum microbiome immune system interactions. European Journal of Immunology. 2021;51(9):2120–36.
12. Paone P, Cani PD. Mucus barrier, mucins and gut microbiota: the expected slimy partners? Gut. 2020 Dec;69(12):2232–43.
13. Patikorn C, Roubal K, Veettil SK, Chandran V, Pham T, et al. Intermittent Fasting and Obesity-Related Health Outcomes: An Umbrella Review of Meta-analyses of Randomized Clinical Trials. JAMA Netw Open. 2021 Dec 1;4(12):e2139558.