Melatonine is niet alleen slaapverwekkend

12 Aug, 2020

Door: Han Siem

Het lichaamseigen hormoon melatonine wordt door de pijnappelklier geproduceerd en verzorgt ons dag/nachtritme. Duisternis stimuleert de synthese en afgifte in het lichaam, licht onderdrukt dat. Het suggereert betrokkenheid bij het circadiane ritme, evenals bij de regulering van diverse lichaamsfuncties.^1,2 Melatonine staat vooral bekend om de toepassing bij jetlag en slaapproblemen. Maar is het wel zo’n slaapverwekkend stofje?

Melatonine verbetert de slaap door verkorte inslaaptijden, verlengde slaapduur en een verbeterd slaappatroon.^3-5 Bij een verminderde lichtval op het oogvlies wordt dopaminesecretie geremd en melatoninesecretie gestimuleerd. Oraal wordt melatonine voor veel klachten ingezet zoals jetlag, slapeloosheid, ploegendienststoornis, circadiane ritmestoornissen, snelle oogbeweging maar ook benzodiazepinen-ontwenning en stoppen met roken.

Chronisch benzodiazepinegebruik leidt tot verlaagde melatoninespiegels. Suppletie met melatonine zou daarom de slaapkwaliteit verbeteren; met name ontwenningsslapeloosheid bij stoppen met benzodiazepines.⁶ In de literatuur worden veel aandoeningen vermeld waarbij melatonine kan worden ingezet die niet direct gerelateerd zijn aan ons circadiaan ritme, zoals pijn bij prikkelbaar darmsyndroom,^7-9 anti-aging,^10-12 vermindering van de toxische effecten van doxorubucine,¹³ remming van de maagzuursecretie¹⁴ en verlaging van het cholesterolgehalte.^15,16
Melatonine werkt ook bloeddrukverlagend door ontspanning van het gladde spierweefsel in de aorta, door een rechtstreekse werking op de hypothalamus of vanwege zijn antioxidatieve eigenschappen.^17,18

Recent is de rol van melatonine beschreven bij SARS-CoV-2. Het geheime wapen van SARS-CoV-2 is een eiwit, een zogenaamd spike-proteïne, aan het oppervlak van het virus waarmee het zich hecht aan de receptor ACE2 op lichaamscellen. Een geactiveerd SARS-CoV-2 kan een heftige immuunreactie uitlokken met een mogelijk dodelijke ‘cytokinestorm’. Opmerkelijk in de epidemiologie van SARS-CoV-2 is dat het kinderen onder negen jaar niet lijkt te treffen terwijl bij oudere kinderen de infectie vrijwel altijd mild lijkt te verlopen. Een hypothese voor het feit dat kinderen vrijwel niet en ouderen juist ernstiger worden getroffen is het verschil in melatonineproductie tussen deze twee groepen.

1. Brzezinski A. Melatonin in humans. N Engl J Med 1997;336:186-95.
2. Ferini-Strambi L, Zucconi M, Biella G, et al. Effect of melatonin on sleep microstructure: preliminary results in healthy subjects. Sleep 1993;16:744-747.
3. Petrie K, Conaglen JV, Thompson L, Chamberlain K. Effect of melatonin on jet lag after long haul flights. BMJ. 1989;298: 705-7.
4. Braam W, Smits MG, Didden R, et al. Exogenous melatonin for sleep problems in individuals with intellectual disability: a meta-analysis. Dev Med Child Neurol. 2009;51:340-349.
5. Dubocovich ML. Pharmacology and function of melatonin receptors. Faseb J. 1988;2:2765–2773.
6. Wright A, Diebold J, Otal J, et al. The Effect of Melatonin on Benzodiazepine Discontinuation and Sleep Quality in Adults Attempting to Discontinue Benzodiazepines: A Systematic Review and Meta-Analysis. Drugs Aging 2015;32(12):1009-18.
7. Song GH, Leng PH, Gwee KA, et al. Melatonin improves abdominal pain in irritable bowel syndrome patients who have sleep disturbances: a randomised double blind placebo controlled study. Gut 2005;54:1402-7.
8. Saha L, Malhotra S, Rana S, et al. A preliminary study of melatonin in irritable bowel syndrome. J Clin Gastroenterol 2007;41:29-32.
9. Lu, W. Z., Gwee, K. A., Moochhalla, S., and Ho, K. Y. Melatonin improves bowel symptoms in female patients with irritable bowel syndrome: a double-blind placebo-controlled study. Aliment.Pharmacol Ther 11-15-2005;22(10):927-934.
10. Jung-Hynes, B. and Ahmad, N. SIRT1 controls circadian clock circuitry and promotes cell survival: a connection with age-related neoplasms. FASEB J. 2009;23(9):2803-2809.
11. Carretero, M., Escames, G., Lopez, L. C., Venegas, C., Dayoub, J. C., Garcia, L., and Acuna-Castroviejo, D. Long-term melatonin administration protects brain mitochondria from aging. J.Pineal Res. 2009;47(2):192-200.
12. Fukai, S. and Akishita, M. [Hormone replacement therapy--growth hormone, melatonin, DHEA and sex hormones]. Nihon Rinsho 2009;67(7):1396-1401.
13. Oz E, Ilhan MN. Effects of melatonin in reducing the toxic effects of doxorubicin. Mol Cell Biochem. 2006 Jun;286(1-2):11-5.
14. Periera Rde S. Regression of gastroesophageal reflux disease symptoms using dietary supplementation with melatonin, vitamins and aminoacids: comparison with omeprazole. J Pineal Res 2006;41:195-200.
15. Kozirog, M., Poliwczak, A. R., Duchnowicz, P., Koter-Michalak, M., Sikora, J., and Broncel, M. Melatonin treatment improves blood pressure, lipid profile, and parameters of oxidative stress in patients with metabolic syndrome. J.Pineal Res. 2011;50(3):261-266.
16. Esquifino, A., Agrasal, C., Velazquez, E., Villanua, M. A., and Cardinali, D. P. Effect of melatonin on serum cholesterol and phospholipid levels, and on prolactin, thyroid-stimulating hormone and thyroid hormone levels, in hyperprolactinemic rats. Life Sci 1997;61(11):1051-1058.
17. Scheer FA, Van Montgrans GA, van Someren EJ, Mairuhu G, Buijs RM. Daily nighttime melatonin reduces blood pressure in male patients with essential hypertension. Hypertension. 2004;43:192–197.
18. Sewerynek E. Melatonin and the cardiovascular system. Neuro Endocrinol Lett 2002;23:79-83.
19. Favero, Gaia, Lorenzo Franceschetti, Francesca Bonomini, Luigi Fabrizio Rodella, en Rita Rezzani. ‘Melatonin as an Anti-Inflammatory Agent Modulating Inflammasome Activation’. Review Article. International Journal of Endocrinology, 2017.
20. Wu Hui-Mei, Zhao Cui-Cui, Xie Qiu-Meng, Xu Juan, Fei Guang-He. TLR2-Melatonin Feedback Loop Regulates the Activation of NLRP3 Inflammasome in Murine Allergic Airway Inflammation, Frontiers in Immunology 11, 2020, 172.
21. www.evolutamente.it/covid-19-pneumonia-inflammasomes-the-melatonin-connection
22. Herxheimer A, Petrie KJ. Melatonin for the prevention and treatment of jet lag. Cochrane Database Syst Rev 2002;2:CD001520.
23. Cagnacci A, Arangino S, Renzi A, et al. Influence of melatonin administration on glucose tolerance and insulin sensitivity of postmenopausal women. Clin Endocrinol (Oxf) 2001;54:339-46.
24. Grossman, E., Laudon, M., Yalcin, R., Zengil, H., Peleg, E., Sharabi, Y., Kamari, Y., Shen-Orr, Z., and Zisapel, N. Melatonin reduces night blood pressure in patients with nocturnal hypertension. Am J Med 2006;119(10):898-902.
25. Lusardi P, et al. Cardiovascular effects of melatonin in hypertensive patients well controlled by nifedipine: a 24-hour study. Br J Clin Pharmacol 2000;49:423-7.
26. Lissoni P, Barni S, Mandala M, et al. Decreased toxicity and increased efficacy of cancer chemotherapy using the pineal hormone melatonin in metastatic solic tumor patients with poor clinical status. Eur J Cancer 1999;35:1688-92.
27. Stewart LS. Endogenous melatonin and epileptogenesis: facts and hypothesis. Int J Neurosci 2001;107:77-85.
28. Bruni O, Alonso-Alconada D, Besag F, et al. Current role of melatonin in pediatric neurology: clinical recommendations. Eur J Paediatr Neurol. 2015;19(2):122-33.
29. Cavallo A, Ritschel WA. Pharmacokinetics of melatonin in human sexual maturation. J Clin Endocrinol Metab 1996;81:1882-6.
30. Boafo A, Greenham S, Alenezi S, et al. Could long-term administration of melatonin to prepubertal children affect timing of puberty? A clinician's perspective. Nat Sci Sleep. 2019;11:1-10.
31. Rui Zhang, R. et al. COVID-19:Melatonin as a Potential Adjuvant Treatment. Life Sci . 2020 Jun 1;250:117583. doi: 10.1016/j.lfs.2020.117583. Epub 2020 Mar 23.