Selenium belangrijk bij fertiliteitsproblemen

09 Oct, 2017

Door: Jan Blaauw

Selenium is betrokken bij goede vorming van de testikels, het aantal en de kwaliteit van spermatozoïden en de motiliteit hiervan. Bij vrouwen speelt selenium een rol bij folliculogenesis en cellulaire proliferatie van de follikels, bloedvaten en stromaweefsel van de ovaria en bescherming hiervan tegen oxidatieve stress. Bij een ontwikkelende zwangerschap is er een flinke uptake van selenium door de foetus en directe verlaging van waarden bij de moeder, wat bijdraagt aan zwangerschapscomplicaties.¹ Bij een zwangerschapswens lijkt het optimaliseren van de seleniumstatus een must, bij beide seksen.

De concentratie spermacellen in een ejaculatie van westerse mannen is binnen een tijdsbestek van een kleine veertig jaar met ruim de helft afgenomen (zie figuur 1).² Zowel een seleniumtekort als een te hoge bloedwaarde geven verlaagde kwaliteit van sperma. Selenium wordt ingebouwd in een groot aantal enzymen, waaronder glutathion peroxidase (GSH-Px). Een belangrijk antioxidant enzym dat ons lichaam helpt vrije radicalen op te ruimen. Spermacellen zijn erg gevoelig voor DNA-fragmentatie door de aanwezige Reactive Oxygen Species (ROS). GSH-Px is belangrijk voor het opruimen van H2O2 (waterstofperoxide). De toxiciteit van deze redoxreacties wordt vergroot bij een seleniumtekort. Selenium is ook een goede opruimer van arsenicum, kwik en cadmium. In het menselijk genoom zijn 25 seleniumhoudende proteïnen geïdentificeerd. Onder andere GPx1, GPx3, mGPx4, cGPx4 en GPx5 beschermen spermatozoa tegen oxidatieve schade tijdens het proces van rijping. De proteïnen mGPx4 en snGPx4 dienen als structurele componenten van volwassen spermatozoa.³

De waarden in voeding zijn sterk afhankelijk van de hoeveelheid selenium in de aarde. Er zijn duidelijke aanwijzingen dat jonge mannen en vrouwen, zwangere vrouwen en tienermeisjes te weinig seleen binnenkrijgen; we hebben de laagste inname van heel Europa.^16,17 Noten, en vooral paranoten, zijn een goede bron. Verder zijn ook vis, schelpdieren, rood vlees, granen, eieren, kip, lever en knoflook goede leveranciers. Vlees afkomstig van dieren die graan hebben gegeten of planten afkomstig uit seleniumrijke grond, hebben een hoger seleniumgehalte. Biergist is ook een goede bron.⁴

15. Hawkes WC, Alkan Z, Lang K, King JC. (2004). Plasma selenium decrease during pregnancy is associated with glucose intolerance. Biological Trace Element Research 2004;100(1):19-29.
16. Levine H, Jørgensen N, Martino-Andrade A, Mendiola J, Weksler-Derri D, Mindlis I, Pinotti R, Swan SH. Temporal trends in sperm count: a systematic review and meta-regression analysis. Human Reproduction Update, 27 July 2017.
17. Ahsan U, Kamran Z, Raza I, Ahmad S, Babar W, Riaz MH, Iqbal Z. Role of selenium in male reproduction - A review. Animal Reproduction Science 2014;146(1-2):55-62.
18. Selenium in diet: MedlinePlus Medical Encyclopedia. (n.d.). Retrieved August 4, 2017.
19. Jones GD, Droz B, Greve P, Gottschalk P, Poffet D, McGrath SP, Seneviratne SI, Smith P, Winkel LHE. Selenium deficiency risk predicted to increase under future climate change. PNAS 2017;114(11):2848-2853.
20. Scientific Opinion on Dietary Reference Values for selenium. EFSA Journal 2014;12(10):3846.
21. Rannem T, Ladefoged K, Hylander E, Hegnhøj J, Staun M. Selenium depletion in patients with gastrointestinal diseases: are there any predictive factors? Scandinavian Journal of Gastroenterology 1998;33(10):1057-1061.
22. Diwadkar-Navsariwala V, Diamond AM. The link between selenium and chemoprevention: a case for selenoproteins. The Journal of Nutrition 2004;134(11):2899-2902.
23. Moslemi MK, Tavanbakhsh S. Selenium - vitamin E supplementation in infertile men: effects on semen parameters and pregnancy rate. International Journal of General Medicine 2011;4:99-104.
24. Eroglu M, Sahin S, Durukan B, et al. Blood Serum and Seminal Plasma Selenium, Total Antioxidant Capacity and Coenzyme Q10 Levels in Relation to Semen Parameters in Men with Idiopathic Infertility. Biol Trace Elem Res. 2014;159(1):46-51.
25. Scott, R, MacPherson A, Yates R, Hussain B, Dixon J. The effect of oral selenium supplementation on human sperm motility. British Journal of Urology 1998;82(1):76-80.
26. Safarinejad MR, Safarinejad S. Efficacy of Selenium and/or N-Acetyl-Cysteine for Improving Semen Parameters in Infertile Men: A Double-Blind, Placebo Controlled, Randomized Study. J Urol. 2009;181(2):741-751.
27. Hawkes W, Alkan Z, Wong K. Selenium supplementation does not affect testicular selenium status or semen quality in North American men. Journal of Andrology 2009;30(5):525-533.
28. Ceko MJ, Hummitzsch K, Hatzirodos N, et al. X-Ray fluorescence imaging and other analyses identify selenium and GPX1 as important in female reproductive function. Metallomics 2015;7(1):71-82.
29. Mirone M, Giannetta E, Isidori AM. Selenium and reproductive function. A systematic review. Journal of Endocrinological Investigation 2013;36(10 Suppl):28-36.
30. Susan J. Fairweather-Tait, Yongping Bao, Martin R. Broadley, Rachel Collings, Dianne Ford, John E. Hesketh, and Rachel Hurst. Antioxidants & Redox Signaling. March 2011, 14(7): 1337-1383.
31. Milan S. Geybels, Bas A.J. Verhage, Frederik J. van Schooten, R. Alexandra Goldbohm, Piet A. van den Brandt; Advanced Prostate Cancer Risk in Relation to Toenail Selenium Levels, JNCI: Journal of the National Cancer Institute, Volume 105, Issue 18, 18 September 2013, Pages 1394–1401.