De rol van pathogenen in het ontstaan van auto-immuunziekten
14 Apr, 2025
Door Marloes van Heijningen
Auto-immuunziekten ontstaan door een combinatie van genetische en omgevingsfactoren, zoals infecties en een verstoorde darmbarrière. De interacties tussen moleculaire patronen afkomstig van pathogenen, beschadigde cellen en commensale bacteriën (respectievelijk afgekort PAMPs, DAMPs en MAMPs) zijn essentieel voor het ontstaan en de progressie van auto-immuunziekten. Ze activeren het immuunsysteem, maar als deze activering verkeerd wordt gereguleerd, kan dit leiden tot het aanvallen van lichaamseigen weefsel. Mechanismen zoals moleculaire mimicry, bystanderactivatie, epitoopspreiding en inflammasoomactivatie spelen hierbij een rol.
Bij auto-immuunziekten valt het immuunsysteem het eigen lichaam aan, wat leidt tot weefselbeschadiging, functieverlies en diverse klachten. Orgaanspecifieke vormen, zoals reumatoïde artritis (RA), multiple sclerose (MS) en diabetes type I, treffen respectievelijk de gewrichten, het zenuwstelsel en de insulineproducerende cellen. Systemische lupus erythematodes (SLE) is een systemische variant waarbij nucleaire antigenen in de celkern worden aangevallen. De meeste auto-immuunziekten geven een klinisch heterogeen beeld. De prevalentie van auto-immuunziekten neemt de laatste decennia drastisch toe en stijgt bovendien onder jongere bevolkingsgroepen.1 Het gaat gepaard met een grote sociaaleconomische last en hoge zorgkosten.
Combinatie van factoren
Auto-immuunziekten ontstaan vaak door een combinatie van verschillende factoren, zoals genetische aanleg, leeftijd en externe triggers, waaronder infecties, een microbiële disbalans of weefselschade en een gebrekkige regulering van de immuunrespons (zie figuur 1).2 In een eerder nummer van OrthoFyto (nummer 5, oktober 2023) werd reeds het belang van een functionele darmbarrière beschreven.3 De disbalans tussen regulerende en activerende mechanismen uit zich onder meer op T-celniveau. Dit gaat gepaard met een verminderde regulatoire T-cel (Treg) capaciteit en een toename van ontstekingsbevorderende cellen, zoals Th17, pro-inflammatoire macrofagen en dendritische cellen, die auto-reactieve T-cellen en de productie van auto-antilichamen stimuleren.2
Lees het gehele artikel vanaf pagina 40 in OrthoFyto 2/2025.
Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.
Bronvermelding:
1. Angum F, Khan T, Kaler J, Siddiqui L, Hussain A. The Prevalence of Autoimmune Disorders in Women: A Narrative Review. Cureus. 2020 May 13;12(5):e8094.
2. Rosenblum MD, Remedios KA, Abbas AK. Mechanisms of human autoimmunity. J Clin Invest. 2015 Jun;125(6):2228–33.
3. Akdis CA. Does the epithelial barrier hypothesis explain the increase in allergy, autoimmunity and other chronic conditions? Nat Rev Immunol. 2021 Nov;21(11):739–51.
4. Mills KHG. TLR-dependent T cell activation in autoimmunity. Nat Rev Immunol. 2011 Nov 18;11(12):807–22.
5. Smatti MK, Cyprian FS, Nasrallah GK, Al Thani AA, Almishal RO, Yassine HM. Viruses and Autoimmunity: A Review on the Potential Interaction and Molecular Mechanisms. Viruses. 2019 Aug 19;11(8):762.
6. Poole BD, Scofield RH, Harley JB, James JA. Epstein-Barr virus and molecular mimicry in systemic lupus erythematosus. Autoimmunity. 2006 Feb;39(1):63–70.
7. Kim JW, Kwok SK, Choe JY, Park SH. Recent Advances in Our Understanding of the Link between the Intestinal Microbiota and Systemic Lupus Erythematosus. Int J Mol Sci. 2019 Sep 30;20(19):4871.
8. Parantainen J, Barreto G, Koivuniemi R, Kautiainen H, Nordström D, Moilanen E, et al. The biological activity of serum bacterial lipopolysaccharides associates with disease activity and likelihood of achieving remission in patients with rheumatoid arthritis. Arthritis Research & Therapy. 2022 Nov 21;24(1):256.
9. Bae SC, Lee YH. Association between anti-Porphyromonas gingivalis antibody, anti-citrullinated protein antibodies, and rheumatoid arthritis : A meta-analysis. Z Rheumatol. 2018 Aug;77(6):522–32.
10. Elkington P, Tebruegge M, Mansour S. Tuberculosis: An Infection-Initiated Autoimmune Disease? Trends Immunol. 2016 Dec;37(12):815–8.
11. English J, Patrick S, Stewart LD. The potential role of molecular mimicry by the anaerobic microbiota in the aetiology of autoimmune disease. Anaerobe. 2023 Mar 20;80:102721.
12. Pearson JA, Wong FS, Wen L. Inflammasomes and Type 1 Diabetes. Front Immunol. 2021;12:686956.
13. Neamțu M, Bild V, Vasincu A, Arcan OD, Bulea D, Ababei DC, et al. Inflammasome Molecular Insights in Autoimmune Diseases. Curr Issues Mol Biol. 2024 Apr 18;46(4):3502–32.
14. Islam MA, Khandker SS, Kotyla PJ, Hassan R. Immunomodulatory Effects of Diet and Nutrients in Systemic Lupus Erythematosus (SLE): A Systematic Review. Front Immunol. 2020;11:1477.