Ontdekken

05 Dec, 2017

Door: Anna Kruyswijk-van der Heijden

Dagelijks worden in de fundamentele medische wetenschap tal van nieuwe ontdekkingen gedaan, die inzichten verschaffen over hoe ons systeem in al haar gelaagdheid werkt.
Het woord ‘ontdekken’ betekent letterlijk het verwijderen of oplichten van de bedekking, datgene wat het fenomeen tot dan toe aan het zicht heeft onttrokken. Het fenomeen dat er vaak al die tijd al was, zonder dat we ons er bewust van waren, of van de betekenis ervan. Regelmatig leidt een nieuwe ontdekking tot het herschrijven van de conclusies en aannames uit eerder onderzoek.

We leven in een interessante tijd met tal van nieuwe inzichten: zo wordt het – door nieuwe ontdekkingen – geleidelijk duidelijk dat leven zichzelf organiseert, en dat alle ‘onderdelen’ van leven met elkaar verbonden zijn en samenwerken. Het ontdekken van hoe het leven dit doet is fascinerend, en roept verwondering en bewondering op.
Zo nuanceert recent onderzoek de oude aannames van vechten tegen een vijandbeeld van ziekte, geïnitieerd door de microbentheorie van Louis Pasteur, en de daaruit voortvloeiende interpretaties richting het immuunsysteem. In de tot nu toe gangbare theorie maakt het immuunsysteem onderscheid tussen ‘zelf’ en ‘niet-zelf’. Wanneer dit laatste zich voordoet, zal het immuunsysteem tot de aanval overgaan om dit ‘niet-zelf’ te elimineren. Essentieel is dat het immuunsysteem geen aanval opent op ‘zelf’, zoals onze eigen organen. Doet het immuunsysteem dit wel, dan wordt van auto-immuniteit gesproken en dat is een ernstige aandoening. Wanneer het uitgangspunt van onderzoek verder gaat dan een vijandbeeld, en onbevooroordeeld kijkt naar de verschijnselen en reacties zoals deze zich voordoen, wordt een ander tafereel zichtbaar. Namelijk dat alle verschijnselen, reacties en symptomen hun eigen betekenis en functie hebben voor het geheel.

Wellicht is een passender uitgangspunt dat van ongevaarlijk en potentieel gevaarlijk, of van nuttig en niet-nuttig. Want hiermee kunnen we bijzondere fenomenen begrijpen, zoals het niet afstoten van de vrucht (deels niet-zelf) door een zwangere vrouw, het ontwikkelen van immunologische tolerantie voor allerlei voedsel (niet-zelf) door het jonge kind, en de tolerantie voor de miljarden microben (niet-zelf) op en in ons lichaam.
Al dit niet-zelf is ongevaarlijk, blijkt leven te bevorderen en te behouden. Bij de eerste twee fenomenen leert het immuunsysteem zichzelf selectief te remmen, in de zwangerschap op tijdelijke basis. Het laatste, de tolerantie ten opzichte van onze microben en het voordeel dat dit ons brengt, is onderwerp van veel onderzoek. Wel wordt steeds duidelijker dat microben (vooral bacteriën en ook virussen) die wij als groep tot voor kort als vijand beschouwden, gunstig kunnen zijn voor het in stand houden van onze gezondheid.

1. Kernbauer E, Ding Y, Cadwell K. An enteric virus can replace the beneficial function of commensal bacteria. Nature 2014;516(7529):94-6
2. Almand EA. Et al. Human norovirus binding to select bacteria representative of the human gut microbiota. PLoS One. 2017 Mar 3;12(3):e0173124.
3. Barra JJ. Et al. Bacteriophage adhering to mucus provide a non–host-derived immunity. PNAS 2013 May 20, doi: 10.1073/pnas.1305923110
4. Poletaev AB, Churilov LP, Stroev YI, Agapov MM. Immunophysiology versus immunopathology: Natural autoimmunity in human health and disease. Pathophysiology 2012;19:221-31
5. Stemann von JH. et al. Prevalence and correlation of cytokine-specific autoantibodies with epidemiological factors and C-reactive protein in 8.972 healthy individuals: results from the Danish Blood Donor Study. PLosOne 2017 Jun 30;12(6): e0179981