Uitdagingen rondom voedingsonderzoek

16 Jun, 2025

Hoe kan het dat resultaten uit klinisch voedingsonderzoek elkaar zo kunnen tegenspreken? En waarom zijn de effecten soms tegen verwachting in maar klein of lijken ze vertekend? Professoren David Ludwig en Walter Willett hebben belangrijke aandachtspunten rondom klinisch voedingsonderzoek in The British Medical Journal uiteengezet.

Veel voedingsstudies naar chronische ziekten duren maar kort en meten geen echte gezondheidsuitkomsten, zoals ziekte of sterfte, maar indirecte maten zoals energie-inname of stofwisselingswaarden. Dat is volgens de auteurs een probleem, want het effect van een dieet heeft tijd nodig om merkbaar te worden, en kan na het stoppen nog een tijd doorgaan. Zulke zogenoemde wash-in-(aanpassingstijd) en washout-(uitwerktijd)effecten kunnen de resultaten sterk beïnvloeden. Vooral bij crossover-studies, waarin dezelfde mensen twee verschillende diëten na elkaar volgen, kan dit invloed hebben op de resultaten: als het eerste dieet nog effect heeft tijdens de tweede testperiode, ontstaat er een vertekend beeld. Toch houden veel voedingsonderzoekers daar onvoldoende rekening mee.

Een dieet verandert veel in het lichaam: hormonen, stofwisseling en het darmmicrobioom passen zich aan. Dat kost vaak weken tot maanden. Maar omdat voedingsstudies in speciale klinieken duur en lastig zijn, duren ze vaak maar een paar dagen tot weken. Daardoor kunnen ze verkeerde conclusies geven over welk dieet beter werkt. In bekende studies leek bijvoorbeeld een ultrabewerkt dieet tot meer calorie-inname te leiden dan een onbewerkt dieet. Maar na verloop van tijd verdween dat verschil. Ook bij vetarme versus koolhydraatarme diëten veranderde het resultaat als de interventie langer duurde. Dit komt doordat het lichaam zich langzaam aanpast. Uit een analyse van recente studies blijkt dat slechts vijftien procent goed was opgezet. Veel studies gebruikten interventie- of washoutperiodes van minder dan twee weken, of lieten de washout zelfs volledig achterwege. Hierdoor kunnen de uitkomsten niet betrouwbaar worden geïnterpreteerd.

Hoewel voedingsstudies in een gecontroleerde omgeving theoretisch veel nauwkeurigheid bieden, verliezen ze hun wetenschappelijke waarde als de benodigde aanpassingstijd van het menselijk lichaam niet wordt meegenomen in het ontwerp. Dit probleem geldt overigens niet alleen voor voedingsonderzoek, maar ook voor andere niet-farmacologische interventies waarbij het effect zich pas op langere termijn manifesteert. Voor betrouwbare conclusies zijn langere interventies en voldoende washouttijd cruciaal, zo pleiten Ludwig en Willett.

De volledig publicatie met hierin uitgebreidere uitleg, aandachtspunten en verbetersuggesties is hier terug te lezen.

Bronvermelding:
Ludwig, D. S., Willett, W. C., & Putt, M. E. (2025). Wash-in and washout effects: mitigating bias in short term dietary and other trials. Bmj, 389.