Psychofarmaca complementair ondersteunen
20 May, 2021
Door: Drs. Han Siem
In Nederland worden psychofarmaca veel gebruikt. Vaak zoeken patiënten een natuurlijker alternatief omdat ze last van bijwerkingen hebben of omdat de reguliere therapie niet goed aanslaat. Is complementaire suppletie dan veilig te combineren met de reguliere medicatie? Ondanks waarschuwingen in de literatuur zijn er in de praktijk wel degelijk mogelijkheden, mits men goed weet waar de risico’s liggen. In deze bijdrage presenteer ik een overzicht van de meest gebruikte psychofarmaca en kruiden, hun invloed op de CYP-enzymen en op welke neurotransmitters ze aangrijpen.
Nederlandse apothekers verstrekten in 2019 aan zo’n 353.000 mensen minimaal één keer een antipsychoticum en aan bijna 1,4 miljoen mensen een slaap- of kalmeringsmiddel uit de groep benzodiazepinen. De meeste gebruikers vallen in de leeftijdsgroep 75 jaar of ouder. In 2019 werd in Nederland aan bijna 1,1 miljoen mensen minimaal één keer een antidepressivum afgeleverd en aan 210.000 patiënten ruim 1,3 miljoen keer methylfenidaat.
Methylfenidaat is het meest gebruikte geneesmiddel bij ADHD. Dexamfetamine komt bij ADHD in aanmerking als iemand onvoldoende reageert op methylfenidaat en in 2019 werd dit verstrekt aan ongeveer 45.000 gebruikers.1 De kans dat u in uw praktijk een psychofarmaca-gebruiker behandelt is daarom groot. We krijgen bij de Vitamineapotheek zeer frequent de vraag van therapeuten of er veilig complementaire alternatieven kunnen worden ingezet naast de reguliere psychofarmaca. Globaal zijn vier aandachtspunten essentieel om de kans op een interactie te kunnen interpreteren.
Ten eerste de vraag op welke neurotransmitters in de hersenen de psychofarmaca en de supplementen zoals dopamine, (nor)adrenaline, acetylcholine, glutamine, serotonine en GABA aangrijpen.2 Als het gelijktijdig toegediende kruid op dezelfde neurotransmitter werkt als het psychofarmacon bestaat er een grotere kans op interacties door een stijging van de spiegel van de betreffende neurotransmitter in de hersenen.
Ten tweede de vraag wat het effect is van de suppletie op de biotransformatie van de psychofarmaca. Een supplement dat een remmende of stimulerende invloed heeft op vooral de fase 1-reacties (CYP P450-enzymen) in de lever kan de spiegel van het psychofarmacon verhogen of verlagen.
In de derde plaats is de therapeutische breedte van het psychofarmacon van belang. Als er sprake is van een smalle breedte kunnen kleine spiegelwijzigingen een grote impact hebben op de farmacotherapie en het optreden van bijwerkingen. In een eerdere bijdragen heb ik het mechanisme dat hieraan ten grondslag ligt beschreven.3,4 Op de vierde en laatste plaats spelen ook de ernst van de aandoening zelf, de conditie, leeftijd, co-morbiditeit en het genetisch profiel van de patiënt mee.3
Lees het gehele artikel vanaf pagina 10 in OrthoFyto 3/21.
Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.
Bronvermelding:
1. Stichting Farmaceutische Kengetallen. Geraadpleegd op 11 april 2021 via www.sfk.nl
2. Neurotransmitters (2021) Geraadpleegd op 11 april via nl.wikipedia.org/wiki/Neurotransmitters
3. DH Siem. Interacties tussen reguliere geneesmiddelen en complementaire suppletie: synergie of tegenwerking? Orthofyto aug-sept 2016: 12-19.
4. DH Siem. Kruiden veilig combineren met antidepressiva. Orthofyto april 2018:10-11.
5. Birmes P, Coppin D, Schmitt L, Lauque D. Serotonin syndrome: a brief review. CMAJ 2003; 168: 1439-1442.
6. vd Koppel S. Ekhart C. Klachten over st Janskruid. Pharmaceutisch Weekblad 23-10-2020;156:43.
7. Bijl D. Het serotoninesyndroom. Geneesmiddelenbulletin. 2003 sep 1;37(7):82-5.
8. www.lareb.nl
9. Boyer EW, Shannon M. The serotonin syndrome. N Engl J Med. 2005 mrt 17;352(11):1112-20.
10. Farmacotherapeutisch Kompas.
11. The Natural Standard: naturalmedicines.therapeuticresearch.com
12. Ngo D-H, Vo TS. An Updated Review on Pharmaceutical Properties of Gamma-Aminobutyric Acid. Molecules. 2019 Jul 24;24(15):2678.
13. Gamma-aminobutyric acid (GABA), Monograph. Altern.Med.Rev. 2007;12:274-79.
14. Nemeroff C. De rol van GABA in de pathofysiologie en behandeling van angststoornissen. Psychopharmacol Bull. 2003; 37 (4): 133-46.
15. Siem H. GABA een slaapverwekkend stofje? Orthofyto. Februari 2018: 10-11.
16. Wenzel JM, Rauscher NA, Cheer JF, Oleson EB (January 2015). A role for phasic dopamine release within the nucleus accumbens in encoding aversion: a review of the neurochemical literature. ACS Chemical Neuroscience. 6 (1): 16–26.
17. Schijndel E. State of the Art Neurotransmitters’ van pijn naar geluk (2012) Geraadpleegd op 11 april 2021 via www.nutramin.nl